احمد
شاه قاجار هفتمین و آخرین پادشاه سلسله قاجار در 1275ش. در تبریز متولد
شد. وی که قبل از رسیدن به مقام سلطنت «احمدمیرزا» خوانده می‌شد، مانند
پدرش محمدعلی شاه معلمان و مربیان روسی داشت. «اسمیر نوف» معلم روسی او که
افسر ارتش روسیه بود در او نفوذ فراوان داشت.

احمد میرزا در10
سالگی ولیعهد شد و در 13 سالگی متعاقب فتح تهران توسط مجاهدین مشروطه‌خواه
و پناهنده ‌شدن پدرش به سفارت روسیه ـ تیر 1288ـ به سلطنت رسید. با این
حال تا 18 سالگی و رسیدن به سن قانونی نقشی در اداره کشور نداشت و
«عضد‌الملک» بزرگ خاندان قاجار که از سوی شورائی متشکل از علما و برخی
نمایندگان مجلس اول و سران مجاهدین به نیابت سلطنت برگزیده شده بود، زمام
امور را عهده‌‌دار بود.

احمد میرزا در اردیبهشت 1292 با دختری از
سران قاجار ازدواج کرد. یک سال بعد با رسیدن به سن قانونی در تیر 1293
تاجگذاری کرد و 17 سال پادشاه بود. در طول این مدت مانند پدربزرگ و جد خود
سفرهای متعددی از طریق استقراض از بانک‌های خارجی به اروپا انجام داد. سفر
اول وی که در آبان 1298 آغاز شد، 7 ماه و سفر دوم وی که در بهمن 1300 شروع
شد 10 ماه به درازا کشید. در سالهای پادشاهی احمد شاه ایران شاهد حوادث
متعددی بود. اعدام شیخ فضل‌الله نوری ـ مرداد 1288ـ فرار محمدعلی شاه از
ایران ـ شهریور 1288ـ اولتیماتوم روسیه به ایران ـ اردیبهشت 1290 ـ به توپ
بستن بارگاه امام رضا (ع) توسط نظامیان روسیه ـ فروردین 1291 ـ قیام مردم
بوشهر علیه نظامیان انگلیس ـ مرداد 1294 ـ قیام شیخ محمد خیابانی ـ
فروردین 1299ـ قیام میرزا کوچک‌‌خان جنگلی ـ خرداد 1299 و کودتای رضاخان
پهلوی ـ اسفند 1299ـ مهمترین رویدادها و حوادث دوران 17 ساله پادشاهی احمد
شاه قاجار بود. در صحنه بین‌المللی نیز وقوع جنگ اول جهانی ـ تیر 1293 ـ
انقلاب بلشویکی در روسیه ـ آبان 1296 ـ و تاسیس جامعه ملل ـ تیر 1297 ـ
مهمترین رخدادهای خارجی دوران حکومت وی بود.

سالهای
جنگ اول جهانی بحرانی‌ترین سالهای حکومت احمد شاه بود. با آنکه احمد شاه
در نطق افتتاحیه مجلس سوم شورای ملی دولت ایران را بیطرف خواند، در سالهای
جنگ، ایران به اشغال روسیه و انگلیس و عثمانی در آمد، سپس قرارداد 1919 به
این اشغالگری رسمیت بخشید و سبب تجزیه ایران شد. در این سالها احمدشاه در
ازاء دریافت حقوق از روسیه و انگلیس در برابر طرحهای آنان سکوت می‌کرد و
با روی کار آمدن رئیس‌الوزراهای مورد نظر آنان در کشور مخالفت نمی‌نمود.
در سالهای پایانی حکومت وی کودتای مشترک رضاخان و سیدضیاءالدین طباطبائی،
به وقوع پیوست. سیدضیاء پس از کودتا فرمان نخست‌وزیری خود را از احمدشاه
دریافت کرد. اما کابینه وی 100 روز بیشتر دوام نیافت. پس از آن
قوام‌السلطنه، مشیرالدوله، مستوفی‌الممالک و سپس رضاخان مامور تشکیل
کابینه شدند. در دوران حکومت رضاخان مقدمات سلب قدرت از احمد شاه و انقراض
سلسله قاجار فراهم شد و این سلسله نهایتاً به موجب مصوبه‌ای که در آبان
1304 در مجلس شورای ملی به تصویب رسید، منقرض گردید.  بدین ترتیب احمد شاه
که دو سال قبل از این مصوبه و مقارن کودتای رضاخان در اروپا بسر می‌برد از
سلطنت خلع و برادر و ولیعهد او محمدحسن میرزا به شکل موهن و تحقیر‌آمیزی
از ایران خارج شدند.

احمد شاه سه سال پس از خلع شدن از مقام سلطنت
در 32 سالگی در یکی از بیمارستانهای پاریس درگذشت. جنازه او طبق وصیتش به
عراق حمل شد و در کربلا نزد مقبره پدرش به خاک سپرده شد. از مقامات دولتی
ایران هیچ یک در مراسم تشییع جنازه او شرکت نکردند.

منابع: موسسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، سایت اندیشه جوان

تنظیم برای تبیان: عطالله باباپور

منبع.سایت موسسه تبیان